Mam pytanie. Jeśli mamy do czynienia ze zjawiskiem:
1) sosny wysokie, w runie obficie występuje pszeniec i borówka czernica
2) sosny wysokie, w runie pojawia się borówka bagienna
3) sosny wysokie, w runie pojawia się obficie bagno i masowo borówka bagienna, rzadko torfowce
4) sosny wysokie, w runie masowo borówka bagienna, bagno, poduchy torfowe pokrywają całość zbiorowiska
5) sosny wysokie, niektóre zaczynają się pochylać, w runie to co w 4 punkcie, ale pojawia się obficie żurawina oraz pojedynczo wełnianka wąskolistna
W całości brak trzęślicy modrej.
Gdzie tu stawiać granice.... wydaje mi się, że bór bagienny zaczyna się wraz z obfitym pojawem bagna oraz torfowców (?), ale czy pochyłe, choć wciąż dosyć dorodne sosny, żurawina i pojedyncze wełnianki to już wskaźnik torfowiska?

Wydaje mi się, że opisałeś nam tu (pkt. 5 i 4) pewien etap zarastania torfowisk, czyli naturalnej sukcesji roślinności. W tym przypadku stadium między torfowiskiem przejściowym, a borem bagiennym. W pewnym sensie pokazałeś nam kolejne etapy sukcesji ekologicznej (torfowisko (coś było wcześniej), bór bagienny, bór wilgotny i bór świeży) prowadzące do końcowego stadium – klimaksu.
A tak na marginesie Piotrze, najlepiej nie stawiać żadnych granic. Przyroda ich nie znosi, zwłaszcza tych ustanowionych przez człowieka. Widać to wyraźnie u mnie (lubuskie) na zarastających popegeerowskich ugorach.

Nie podajesz co prawda, w jakim zwarciu występowała sosna w każdym z opisanych płatów, wydaje się jednak, że wszystkie przedstawiają zbiorowiska leśne, powinno się więc nazywać je borem, zostawiając nazwę torfowisko dla zbiorowisk nieleśnych.
To, że w borze bagiennym spotyka się gatunki z poprzedniego stadium sukcesyjnego, którym w tym wypadku jest torfowisko wysokie, jest rzeczą całkiem naturalną. Równie naturalne jest to, że płaty należące do jednego zbiorowiska nie są identyczne, lecz mogą w nich dominować różne gatunki, czasem wystarczy drobna różnica siedliskowa, na przykład w wilgotności podłoża lub nieco inny wiek czy historia.
Poza pierwszym płatem, który wydaje się odrębny (należałoby sprawdzić, czy nie występuje na podłożu mineralnym, a nie torfowym) wszystkie pozostałe traktowałbym jako różne postacie boru bagiennego.

Popatrz na zdjęcia w tym wątku https://www.bio-forum.pl/messages/3280/172238.html
Wszystkie formy pośrednie, bardzo podobne do tych opisanych przez Ciebie zostały zakwalifikowane do borów bagiennych (przy okazji Natury 2000). Jako torfowisko wysokie górskie zakwalifikowano tylko "poduchę", pomimo, że są tam też niewysokie "sosny" - wyjaśnienie w tekście. Na tym terenie bagno, borówka bagienna i wełnianka (tu pochwowata) wchodzą głęboko w bór, nawet na suchsze miejsca. Jeśli chcesz foty z tych miejsc przejściowych, napisz. Ale temat jest i można sie pomylić.

Z wielką chęcią zdjęcia bym obejrzał. A chciałem zapytać jeszcze jak jest z tym torfem pod spodem. Czy mamy bór bagieny na glebie nietorfowej, z 20centymetrową warstwą nierozłożonej ściółki, mocno wilgotnej/mokrej, gdzie w przykładowym zdjęciu fitosocjologicznym torfowce w skali Brown`a-Blanquet`a mają pokrycie 3, bagno zwyczajne 2 i borówka pijanica 3, z dorodnymi sosnami?

Fotki ze strefy przejściowej. Skrót BB to skala ilościowości Braun-Blanqueta. Robiona jest na oko, ale poszczególne stopnie skali są dość pojemne.



Fot 1. Idziemy z czapy torfowiska. Zdjęcia z czapy w cyt. wątku. Później skarpa (po prawej), bezleśna przestrzeń i bór bagienny (po lewej). Na skarpie kilku- kilkunastumetrowa warstwa sosny z domieszka brzozy. Na pustej przestrzeni mchy BB3, torfowce BB3, borówka bagienna BB2 i bor, czarna BB2. Tu są rosiczki :) BB+ niekiedy BB1, żurawina BB2, brusznica BB1. Warstwa torfu >50 cm, być może parę metrów - na czapie jest 6-10 metrów!



Fot.2 Przejście z pustej powierzchni do WYŻEJ położonego boru. Widoczny ostry skok roślinności. Brak torfowców (na tym odcinku), przewaga bor. czarnej BB5.



Fot.3 Przejście z pustej powierzchni do boru NA TYM SAMYM POZIOMIE. Pojawiają się sosny, zrazu niewielkie BB2, zaraz dalej dorodne. W runie nadal mchy, torfowce, powoli zanika borówka bagienna, dominuje czarna. Głęboko wchodzą bagno BB2, wełnianka BB3, potem BB2, sit rozpierzchły BB1.



Fot.4 j.w.



Fot.5 To samo z płatem turzycy (jakiej? spróbuję oznaczyć w innym wątku)



Fot.6 Wnętrze boru. Sosna osiąga BB4, pojawiają się świerki BB2, jako domieszka występuje jarzębina, wierzba sp. Znika bor. bagienna. Nadal w runie dużo mchów, mniej torfowców, struktura kępkowo-dolinkowa mało widoczna. Bagno i wełnianka BB2.
Wolna przestrzeń w środku to miejsce spływu wód powierzchniowych. Warstwa torfu nie mniejsza niz 20-30 cm, poniżej gleja.



Fot.7 W niektórych miejscach znika borówka i dominuje trzcinnik BB5.

Na "moim" torfowisku nie występuje Twoja 3 faza. Borówka bagienna jest tu niemal zawsze związana z torfowcami i mchami oraz znacząco rzadsza niż czarna.

(wypowiedź edytowana przez Hombark 25.czerwca.2008)

Jeśli mnie wzrok nie myli, to na zdjęciach widzę wełniankę pochwowatą. Czy możesz to potwierdzić?

Interesuje mnie także takie zagadnienie, mianowicie: czy w spisie zbiorowisk roślinności jest naturalne zbiorowisko situ rozpierzchłego rosnącego na kożuchach torfowców? Populacja situ jest niezwykle obfita. Dziękuję za odpowiedź

o tym czy coś jest zbiorowiskiem zespołu czy stadium sukcesji decyduje jego trwałość

Oglądałem torfowisko przejściowe z właśnie ogromnymi ilościami situ (chyba rozpierzchłego), a przewijał się tam jeszcze siedmiopalecznik błotny, także tojeść pospolita, w jednym miejscu również bobrek trójlistkowy ( i oczywiście torfowce). W moim przypadku wydaje mi się, że pozwala to na wstępną klasyfikację zbiorowiska do Scheuchzerio-Caricetea nigrae. Wydaje mi się, że twój "zespół" sitowo-torfowcowy jest skrajnie ubogim gatunkowo torfowiskiem przejściowym, ale poszukaj jeszcze gatunków, ważne są wszystkie :) Piękne zdjęcia Tadeuszu! Dzięki :)